Πως τιμούσαν την μέλισσα από αρχαιοτάτων χρόνων.

Του Βασίλη Ρενέση

Οι αρχαίοι Έλληνες αποδίδουσι την τιμήν τής εκμεταλευσεως των μελισσών εις τον βασιλέα τής Αρκαδίας Αρισταιον, υιον τού Απόλλωνος και τής Κυρήνης και προστάτην τής ευφορίας. Αι Βρισαι ήσαν Νύμφαι ασχολουμεναι εις την παρασκευήν τού μέλιτος και ήσαν αυται πού εδιδαξαν την τέχνην των εις τον Αρισταιον, ον ανέθρεψαν εν Κέα (Αριστ. Κειων Πολιτ. 511).

Δια τούς αρχαίους επίσης η μέλισσα εθεωρείτο ως σύμβολον τής ευγλωττιας, δι ο και έλεγον ότι μέλισσαι επεκαθηντο εις τα χείλη τού Πλάτωνος και τού Πινδάρου. Η μέλισσα επίσης εθεωρείτο ως σύμβολον τού καλώς ωργανωμενου κράτους και αποικισμου. Εις πλείστα αρχαία νομίσματα τής Εφέσου τής Σμύρνης, τής Ερυθραίας, τής Σικελίας και άλλων πόλεων απεικονιζεται η μέλισσα ως πηγή πλούτου.

Και άλλοι λαοί εχουσι πολλάς παραδόσεις σχετικάς προς το έντομον τούτο.

Οι Ινδοί απεικονίζουν τον Θεόν Βισνού ως κυανήν μέλισσαν επικαθημενην επί ανθους λωτού. Επίσης η χορδή τού τόξου τού Κάμα Θεού τού ερωτος, ήτο κατασκευασμενη από μελισσας.

Οι βασιλείς τής κάτω Αιγύπτου είχον ως έμβλημα την μέλισσαν.

Οι Χριστιανοί των πρώτων αιώνων επιστευον ότι η μέλισσα εξεφυγεν από τον παράδεισον ευθύς μετά το αμάρτημα των πρωτοπλαστων, διά τούτο και ο Θεός ηυλογησε την αθωότητα και τα προϊόντα της, το δε κηριον εισήχθη εις την Χριστιανικήν Εκκλησίαν ως η αγνωτέρα προσφορά προς τον Θεόν.

Κατά τινα κιρκασιακην παράδοσιν, ο κεραυνός κατέστρεψε πάσας τας μέλισσας εκτός μιας, την οποίαν η μήτηρ τού Θεού Μεριμα εκριψεν υπό τον χιτώνα της. Λέγεται δε ότι από την μέλισσαν εκείνην κατάγεται ολόκληρον το σήμερον ζων γένος των μελισσών. Κατά τινα κρητικήν παράδοσιν, μελισσοκόμος τις εκρατησε την Μετάληψην εις το στόμα του και είτα επτυσεν αυτήν εντός κυψέλης, οπότε αι μέλισσαι, διά να μη μολυνθη το σώμα και το αίμα τού Χριστού έπλασαν με κηριον δισκοπότηρον και το διεφυλαξαν εντός αυτού.

Από των αρχαιοτάτων χρόνων πλείστοι ησχοληθησαν με την μελέτην των μελισσων.

Ο Όμηρος διά ζωηροτατων εικόνων περιγράφει τας συνηθειας των μελισσών

(Ομηρ. Ιλιάς Β, 87), ο δε Ησίοδος εις την “Θεογονιαν” του εξυμνεί την φιλοπονιαν αυτών.

Η νομοθεσία τού Σόλωνος περιείχε διατάξεις προστατευτικας δια την περί τον Υμηττόν κατά τούς χρόνους εκείνους ακμάζουσαν μελισσοκομίαν. “Μελισσών σμήνη καθιστάμενα απέχειν των υφ ετέρου πρότερον ιδρυμενων πόδας τριακοσιους “

(Πλουτ. Σόλων 23).

Ο Πλίνιος αναφέρει Αριστομαχον τινα εις την Κιλικιαν, οστις επί 58 έτη εμελετα τα ήθη και τα έθιμα των μελισσών.

Επίσης εις την Θάσον έζη Φιλισκος τις καλούμενος, οστις ήτο γνωστός υπό την επωνυμίαν Άγριος, διότι έζη εις τας ερήμους ασχολουμενος αποκλειστικως με τας μέλισσας (Πλιν. Φυσ. Ιστορ. ΧΙ, 9).

Και κατά τούς νεώτερους χρόνους πλείστοι φυσιοδιφαι ησχοληθησαν με την ζωήν και τα ήθη των μελισσών.

Μέλισσα (Μυθολ.).

Νύμφη, θυγατηρ τού βασιλέως τής Κρήτης Μελισσεως και αδελφή τής Αμαλθειας, μετά τής οποίας, λαβουσα παρά τής Ρεας, ανέθρεψε τον Δία εντός σπηλαίου τού όρους Ίδης, τρέφουσα αυτόν με γάλα αιγός και με μέλι, τα οποία ανεβλυζαν από τού σπηλαίου.

Ο μύθος ούτος είναι αιτιολογικός πλασθεις, προς ερμηνείαν τής θαυμαστής ιδιότητος τής μελισσης να παράγη μέλι, όπερ εθεωρείτο υπό των αρχαίων ως τροφή των θεών και ταυτίζεται προς την Αμβροσίαν, δι ης κατά τούς ποιητας ετρεφοντο οι θεοί.

Η φαντασία των αρχαίων έπλασε διαφόρους μύθους ως προς την προέλευσιν τής μελισσης, μεταξύ των οποίων επικρατεστερος εγένετο εκείνος οστις έλεγεν ότι η μέλισσα εγεννηθη από το αίμα ταύρου νεκρού.

Εκ τού μύθου τούτου εμπνευσθεις ο Βιργιλιος εδημιουργησε λαξευτους στίχους δια την εξύμνησην των μελισσών εις το τέταρτον βιβλίον των “Γεωργικών” του.

Ο Παυσανίας, σχετικώς με την οικοδόμησην τού ναού τού Απόλλωνος εις τούς Δελφούς γράφει : “Λεγουσιν οι Δελφοί γενέσθαι υπό μελισσών τον ναόν από τού τε κηρου των μελισσών και εκ πτερων” (Παυσ. 10,5,9).

Η Πυθία επεκαλειτο Δελφις μέλισσα και τούτο συνδέεται προς ετεραν δοξασιαν, αποδίδουσαν εις τας μέλισσας μαντικας ιδιότητάς.

Εκ μέλιτος και γάλακτος συνισταμενον ποτόν το μελικρατον ή μελικρητον εχρησιμοποιητο

από τής μυκηναϊκής ήδη εποχής ως σπονδή εις την λατρεία των νεκρών.

Εις την Σκανδιναυικην Μυθολογίαν γίνεται αναφορά για μαγικόν ποτόν προελθον εκ τής αναμιξεως τού σιελου των αντιπάλων θείων γενων Αιζιρ (γενάρχης ο Οντιν) και Βανων (γενάρχης ο Νζερντρ και Φρέυρ) και προσδίδον εις τον πιοντα αυτό υπερφυσικήν δύναμιν και σοφίαν. Τούτο επιε μόνος εις άγγελος των θεών, ονομασθείς Κβασερ εξ αυτού, περιηρχετο δε τον κόσμον και κατεπλησσε, διδάσκων την σοφίαν και τας επιστήμας. Δύο νάνοι όμως, οι Φιαλαρ και Γκαλαρ ενεδρευσαντες, εφονευσαν αυτόν και αναμιξαντες το αίμα του μετά μέλιτος συνέθεσαν μαγικόν φίλτρον, δωρουν εις τον λαμβάνοντα την ποιητικήν εμπνευσιν και ευγλωττιαν. Φοβούμενοι οι νάνοι ότι δεν ηδυναντο να φυλαξωσιν ασφαλώς τον θησαυρόν των παρέδωκαν αυτόν εις τον γίγαντα Σουττουγκ, παρά τούτου δε ηρπασεν αυτόν ο Θεός Οντιν δια τεχνάσματος τη βοηθεια τής κόρης τού γίγαντος, ής επροκαλεσε σφοδρον ερωτικόν πάθος.

Γευθείς εξ αυτού ο Μπράγα κατά παραχώρησιν τού Οντιν, εγένετο Θεός τής ποιήσεως.

(Αποκριφ.)

Η Κυψέλη των μελισσών είναι το σύμβολον τής φιλοπονιας και τής εργασίας, αρετών αι οποίαι δέον να κοσμούν τον μύστην των τεκτονικων εργαστηρίων.

Εν τούτοις η κυψέλη ενέχει και βαθυτεραν συμβολικήν σημασίαν, καθότι είναι το έμβλημα τής κιβωτου (ο παστός των αρχαίων μυστηρίων), η οποία συμβολίζει την αναγεννησιν εκ τού θανάτου εις την νεαν ζωήν, εξ ου και η χρησιμοποιησις τού μέλιτος κατείχε σημαντικήν θέσιν εις τας τελετουργίας των αρχαίων μυστηρίων και τας επιθανατιους.

Βλ. και λ. Κυψελος (Μυθολ.) Τύραννος τής Κορίνθου, υιός τού Ηετιωνος, απόγονος τού Μελανος και τής Λαυδας, θυγατρος τού Βακχιαδου Αμφιωνος.