Οι Έλληνες γνωρίζουν πως ζουν στη πιο διεφθαρμένη χώρα της Ευρώπης – δυσαρεστούν αλλά έχουν παραιτηθεί…

Η έρευνα του Ευρωβαρομέτρου αναδεικνύει μια βαθιά ριζωμένη δυσπιστία και απαισιοδοξία στην ελληνική κοινωνία:

• Διαφθορά στις επιχειρήσεις: Το 97% των ελληνικών επιχειρήσεων θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, αναδεικνύοντας το πρόβλημα και στον ιδιωτικό τομέα.
• Πολιτική διαφθορά: Ένα συντριπτικό 71% των Ελλήνων αντιλαμβάνεται διαφθορά εντός των πολιτικών κομμάτων, ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 53%.
• Έλλειψη εμπιστοσύνης: Οι πολίτες εκφράζουν σοβαρές αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών καταπολέμησης της διαφθοράς. Το 66% των Ευρωπαίων (με την Ελλάδα στα υψηλότερα ποσοστά) πιστεύει ότι οι υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου δεν διώκονται επαρκώς.
• Επιπτώσεις στην καθημερινότητα: Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες στην Ελλάδα (63%) δήλωσαν ότι αισθάνονται προσωπικά επηρεασμένοι από τη διαφθορά στην καθημερινή τους ζωή. 

Το γνωρίζουν αλλά δεν κάνουν κάτι

Τα στοιχεία αυτά παραμένουν σταθερά σε υψηλά επίπεδα εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες, παρά τις υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις. Οι Έλληνες φαίνεται να γνωρίζουν πως ζουν στην πιο διεφθαρμένη χώρα της ΕΕ αλλά δεν πιστεύουν πια πως αυτό μπορεί να αλλάξει. Οι αναλυτές ερμηνεύουν αυτά τα ευρήματα ως αποτέλεσμα ενός συστήματος πελατειακού, όπου τα πολιτικά κόμματα διανέμουν δημόσιους πόρους στα δικά τους δίκτυα υποστηρικτών, διαιωνίζοντας έτσι τη διαφθορά. 

Το ερώτημα γιατί οι Έλληνες, παρά τη γνώση και τη δυσαρέσκεια για τη διαφθορά, δεν αντιδρούν πιο δυναμικά, είναι περίπλοκο και αποτελεί αντικείμενο κοινωνιολογικής και πολιτικής ανάλυσης.

Η απάντηση κρύβεται σε ένα μείγμα παραγόντων:

1. Αίσθηση Αδυναμίας και Παραίτησης (Μοιρολατρία): Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας νιώθει ότι το σύστημα είναι τόσο βαθιά ριζωμένο και διεφθαρμένο που η ατομική ή ακόμα και η συλλογική αντίσταση δεν μπορεί να επιφέρει πραγματική αλλαγή. Η φράση “έτσι είναι η Ελλάδα” συνοψίζει αυτή την παραίτηση.
2. Έλλειψη Εμπιστοσύνης στους Θεσμούς: Η δυσπιστία δεν περιορίζεται μόνο στην αστυνομία, αλλά εκτείνεται στο σύνολο των θεσμών: στη Δικαιοσύνη, στους πολιτικούς, στα κόμματα και στα μέσα ενημέρωσης. Όταν οι πολίτες δεν εμπιστεύονται ούτε τους φορείς που υποτίθεται ότι πρέπει να διασφαλίζουν τη νομιμότητα, χάνουν το κίνητρο να κινητοποιηθούν μέσω αυτών των οδών.
3. Εξατομίκευση και “Κουλτούρα του Βολέματος”: Παρά την κριτική για τη διαφθορά, πολλοί Έλληνες έχουν υιοθετήσει την πρακτική του “βολέματος” ή του “μέσου” για να λύσουν τα δικά τους προβλήματα (π.χ. στην υγεία, στις προσλήψεις), αναπαράγοντας έτσι, το ίδιο το σύστημα που καταγγέλλουν. Αυτή η προσωπική συναλλαγή υπονομεύει τη συλλογική δράση.
4. Συνεχής Έκθεση και Ανοσία: Η διαφθορά είναι τόσο σταθερά στην επικαιρότητα εδώ και δεκαετίες που έχει επέλθει ένα είδος “ανοσίας” ή εξοικείωσης. Οι πολίτες σοκάρονται λιγότερο από κάθε νέα αποκάλυψη, καθώς τη θεωρούν αναμενόμενη.
5. Απουσία Εναλλακτικών (Πολιτική Αμηχανία): Ακόμη και όταν υπάρχει διάθεση για αλλαγή, πολλοί πολίτες θεωρούν ότι όλα τα πολιτικά κόμματα είναι λίγο πολύ τα ίδια. Η έλλειψη μιας αξιόπιστης, αδιάφθορης εναλλακτικής λύσης οδηγεί στην αποχή από τις εκλογές ή στην εκτόνωση της δυσαρέσκειας χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Ενώ υπήρξαν μαζικές κινητοποιήσεις στο παρελθόν (όπως στα χρόνια της κρίσης – ή στις διαμαρτυρίες για τα Τέμπη), η ενέργεια αυτή δεν μεταφράστηκε σε διαρκή θεσμική αλλαγή. Η απογοήτευση και η αίσθηση του αδιεξόδου εμποδίζουν μια νέα, δυναμική συλλογική αντίδραση.

Τα πλήρη δεδομένα και οι αναλυτικές εκθέσεις είναι διαθέσιμα στην επίσημη πύλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Ευρωβαρόμετρο.