Η Αρχαιοελληνική παράδοση του επιτάφιου και της ανάστασης.

Μια απο αυτές τις περιόδους που διανύουμε, ήταν σταύρωση του Διόνυσου και γιόρταζαν την ανάσταση του μπαίνοντας στην άνοιξη. Σε αυτό έχουμε αναφερθεί και θα αναφερθούμε ξανά στο παρελθόν.

Μια άλλη γιορτή που γιορταζόταν σε πολλές περιοχές της Ελλάδος και ιδιαίτερα στην Κρήτη, ήταν τα Αδώνια που είναι και η πιο κύρια αναφορά νεκρανάστασης, στην ελληνική μυθιστορία.

Ο Άδωνις, αποτελεί προσωποποίηση του μυστηρίου της βλάστησης και η γιορτή του είναι μια τελετουργία που αποβλέπει στην αναζωογόνηση της γης, με τη βοήθεια του νερού. Ο θάνατός του αντιπροσωπεύει το μαρασμό της φύσης, κατά τη διάρκεια του χειμώνα και η ανάστασή του, την αναγέννησή της με τον ερχομό της άνοιξης.

Πως καθιερώθηκαν οι εορτές και πως τελούνταν τα αδώνια;

Ας πάμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι του μύθου.

Ο θεός Άρης του έστειλε έναν αγριόχοιρο που κατάφερε ένα θανατερό πλήγμα στην ηβική του χώρα του Άδωνη. Η θεά που άκουσε τον γοερό βόγκο του αγαπημένου της έπεσε επάνω του θρηνώντας για τον χαμό του.

Αμέσως μετά παραίνεσε τους ανθρώπους να καθιερώσουν εορτή προς τιμήν του εραστή της, εις αιώνια ανάμνηση του δικού της θρήνου για τον όμορφο θεό, και καθώς περιέρραινε το σώμα του με νέκταρ, από τον ουρανό κατήλθε λευκό σύννεφο και ο Άδωνις αναλήφθηκε με αυτό στα ουράνια δώματα των αθανάτων.

ΟΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ

Τα Αδώνια είναι μια ετήσια γιορτή σε ανάμνηση του θανάτου και της ανάστασης του Άδωνιδος που γινόταν σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας, τα οποία δεν είχαν παντού την ίδια διάρκεια. Αλλού ήταν γιορτές διήμερες, αλλού τριήμερες και αλλού διαρκούσαν εφτά ημέρες.

Οι γυναίκες εννέα ημέρες πριν την εορτή, τοποθετούσαν μέσα σε αγγεία πήλινα σπόρους από φυτά που αναπτύσσονται γρήγορα, συνήθως σίτο, μαρούλι ή και διάφορα άνθη. Τοποθετούσαν τα αγγεία αυτά στις στέγες των σπιτιών ή όπου αλλού αυτά θα δέχονταν την θερμότητα των ηλιακών ακτίνων ώστε να μεγαλώσουν γρήγορα.

Τα φυτά αυτά συμβόλιζαν την νεότητα και το σφρίγος του νεανία θεού, ενώ αναβλασταίνουν γρήγορα και μαραίνονται απότομα, όπως απότομα και πρόωρα αφανίστηκε και ο Άδωνις, εθιμοτυπικό το οποίο αποκαλείται “Κήποι του Αδώνιδος”.

Το μύρωμα και ο στολισμός του νεκρού

Η τελετή χωριζόταν σε δύο κύρια μέρη. Η πρώτη μέρα ήταν πένθιμη και ονομάζονταν «αφανισμός». Στο κομμάτι αυτό οι γυναίκες ακολουθούσαν όλα τα καθιερωμένα τελετουργικά της κηδεύσεως του Άδωνις που ονομάζονταν και ως «πρόθεσις» του νεκρού.

Κατά την ταφική διαδικασία της προθέσεως, οι μαυροφορεμένες γυναίκες τοποθετούσαν σε νεκρική κλίνη ένα ξύλινο ομοίωμα (ξόανο) του Αδώνιδος και επιτελούσαν, σαν να είχαν ένα νεκρό σώμα, τα ταφικά τελετουργικά.

Έπλεναν με νερό το ξόανο, μύρωναν το σώμα του Θεού, το έντυναν με το χαρακτηριστικό ύφασμα των νεκρών, το σάβανο και νεκροστόλιζαν με αρωματικά άνθη και κλαδιά αειθαλών δέντρων την κλίνη του.

Κατόπιν ακολουθούσε ο θρήνος του νεκρού Αδώνιδος (περιφορά επιτάφιου.) Ο θρήνος αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των ελληνικών ταφικών τελετουργιών.

Έχουμε την τύχη να διασώζεται αυτούσιος ένας τελετουργικός θρήνος του Αδώνιδος από τον Βίωνα τον Σμυρναίο που έζησε τον 2ο αιώνα π.Χ.

Το έργο του «Επιτάφιος Αδώνιδος» αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά κείμενα της Ελληνιστικής περιόδου που περιγράφει με αριστουργηματικό λογοτεχνικό τρόπο τον θρήνο της Θέας Αφροδίτης για τον Άδωνη.

Τον Άδωνη θρηνολογώ, τον όμορφο που εχάθη,

«πάει, χάθηκεν ο Άδωνης» οι Έρωτες θρηνούνε.

Στα πορφυρά σου Κύπριδα να μην ξαναπλαγιάσεις,

βάλε τα μαύρα σου, καλή, και να στηθοκοπιέσαι,

σύρε φωνή, ο Αδωνης χάθηκεν, ο καλός σου.

Τον Άδωνη θρηνολογώ και οι Έρωτες θρηνούνε .

Εδώ βλέπετε επιγραφές που αναφέρουν για τα Αδώνεια που βρέθηκαν στην Ρόδο το 1957

Ρόδος — 2ος π.α.χ.χ

τὸ κοινὸν̣ [τ]ῶν ἐρ̣α̣νιστᾶ[ν]

τῶ̣ν̣ Ἀδωνιαζόντων ἐτίμασε

Σω̣σικλῆ Σώσ̣ου Κρ̣ῆτα εὐεργε-

σίαι ἀ̣τελείαι, εἴμειν [δ]ὲ αὐτὸν5

καὶ ἀσύμβολον καὶ στεφανοῦσ̣-

{σ}θαι {²⁶στεφανοῦσθαι}²⁶ καθ’ ἕκαστα Ἀδώνια θ̣αλλοῦ

στεφάνωι καὶ ἀνακαρύσσεσθαι.

καὶ Δαμάτριον Δαματρίου τὸν ἀρχεραν[ι]-

στὰν εὐεργεσίαι ἀτελείαι, εἴμειν δὲ α̣ὐ-10

τὸν καὶ ἀσύμβολον καὶ σ̣τεφανοῦσθαι

〚— —〛 καθ’ ἕκαστα Ἀδώνια θαλλοῦ

στεφάνωι καὶ ἀνακαρύσ<σε>σθαι.

Και μια άλλη επιγραφή που βρέθηκε στην Λάρδο Ρόδου

Ρόδος Λίνδος Λάρδος— 1ος π.χ.χ

τιμαθ[έντες ὑπὸ — — — — — — — — — —]

     χρυσ[έωι στεφάνωι]

καὶ πάλι τιμαθ[έντες ὑπὸ — — — — — —]

     χρυσέωι [στεφάνωι καὶ]

ὑπὸ Ἀδωνιαστᾶ[ν — — — — — — — — — —]

καὶ ὑπὸ Σαραπιαστ[ᾶν — — — — — — — —]

καὶ ὑπὸ Ἑρμαϊστᾶν χρυσέ[ωι στεφάνωι]

        χρηστοὶ χαίρετε {ν}.

Η περιφορά του τάφου

Έπειτα ακολουθούσε η λεγόμενη «Έκθεσις» του ομοιώματος του θνήσκοντος Θεού, δηλαδή η περιφορά, η μετάβαση της ταφικής λάρνακας από τον οίκο προς τον χώρο ταφής του.

Στην πομπή προπορεύονταν οι άντρες και ακολουθούσαν οι γυναίκες, οι αναμμένοι πυρσοί και τα κεριά προσέδιδαν σε αυτήν την επιβλητική πομπή μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα.

Οι πένθιμοι ύμνοι συνεχίζονταν κατά την διαδρομή με την συνοδεία αυλού που παρήγαγε έναν θρηνητικό ήχο και ονομάζονταν γίγγρα.

Όταν έφταναν στον υποτιθέμενο χώρο ταφής, έθαβαν το ομοίωμα και ακολουθούσαν οι καθιερωμένες ταφικές χοές, καθώς και ο τελετουργικός κυκλικός χορός των γυναικών γύρω από τον τάφο.

Η ανάσταση

Η επόμενη ημέρα των Αδωνίων ήταν χαρμοσύνη και ενθουσιαστική και ονομάζονταν «Εύρεσις». Εκεί εόρταζαν την ανάσταση, την αναγέννηση του Αδώνιδος με χορούς και γέλια, και συνέτρωγαν με πλούσια γεύματα που προπροέρχονταν από τις καθιερωμένες “θυσίες” ζώων.

Μετά την απαγόρευση των «εθνικών» λατρειών και την πλήρη ιδιοποίηση των τελετών των Αδωνείων από τους χριστιανούς για την διαμόρφωση των εορτασμών της δικής τους μεγάλης εβδομάδος Πεσάχ η Πάσχα τα Αδώνεια σταμάτησαν.